Nozimaxon GAFUROVA,

Toshkent davlat yuridik universitetining xalqaro huquq va inson huquqlari kafedrasi mudiri, yuridik fanlar bo‘yicha falsafa doktori, dotsent

 

Annotatsiya. Ushbu maqolada inson huquqlarining shakllanishi, xalqaro huquqda zamonaviy inson huquqlarining paydo bo‘lishi masalalari yoritilgan. Inson huquqlari sohasidagi standartlar hamda inson huquqlari bo‘yicha ta’limni rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etgan Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi ko‘rib chiqilgan. Inson huquqlari bo‘yicha ta’lim inson huquqlarining umumbashariy madaniyatini shakllantirish maqsadida amalga oshiriladigan o‘quv-ma’rifiy va axboriy faoliyat majmui ekani ilmiy asosda o‘rganilgan.

Kalit so‘zlar: inson huquqlari, Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi, Inson huquqlari to‘g‘risidagi xalqaro Bill, inson huquqlari bo‘yicha ta’lim, umumbashariy madaniyat, tenglik.

 

Abstract. This article is devoted to the formation of human rights, the emergence of modern human rights in international law. The first human rights standards, including firstly the Universal Declaration of Human Rights, which played a key role in the development of human rights education are considered. Human rights education is defined as a set of educational, training and information activities that are taken to create a universal culture of human rights.

Key words: human rights, the Universal Declaration of Human Rights, the International Bill on Human Rights, Human Rights Education, universal culture, equality.

 

Annotatsiya. Dannaya statya posvyaщena voprosam obrazovaniya prav cheloveka, voznikovnoveniyu sovremennыx prav cheloveka v mejdunarodnom prave. Rassmotrenы pervыe standartы po pravam cheloveka, i v pervuyu ochered, Vseobщaya Deklaratsiya prav cheloveka, kotoraya sыgrala odnu iz samыx klyuchevыx roley v razvitii obrazovaniya po pravam  cheloveka. Obrazovanie v oblasti prav cheloveka opredelena kak sovokupnost obrazovatelnыx, obuchayuщix i informatsionnыx mer, kotorыe prinimayutsya dlya formirovaniya vseobщey kulturы prav cheloveka.

Klyuchevыe slova: prava cheloveka, Vseobщaya deklaratsiya prav cheloveka, Mejdunarodnыy Bill o pravax cheloveka, obrazovanie v oblasti prav cheloveka, globalnaya kultura, ravenstvo.

 

Inson huquqlari bo‘yicha ta’lim haqida gapirganda, birinchi navbatda, inson huquqlari, shu jumladan inson huquqlari ta’limiga Ikkinchi jahon urushi tugaganidan keyin alohida e’tibor berilganini ta’kidlash kerak. Ayniqsa, Birlashgan Millatlar Tashkilotining tashkil etilishi hamda BMT Nizomining qabul qilinishi bu sohaga tamal toshini qo‘ydi. Ushbu tarixiy voqeaning mantiqiy davomi sifatida 1948 yil 10 dekabrda Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi qabul qilindi. Deklaratsiya inson huquqlarini himoya qilishning rivojlanishida zamonaviy davrni ochib berdi. Ushbu hujjat qabul qilingan sanani inson huquqlari jahon hamjamiyatida yangi maqom va ahamiyat kasb etgan kun deb atash mumkin. O‘sha paytdan boshlab insoniyatning inson huquqlari bo‘yicha ta’lim sohasini takomillashtirishga kuchli ehtiyoj paydo bo‘ldi. Ushbu deklaratsiyaning 26-moddasida: “Har kim bilim olish huquqiga ega, ta’lim bepul bo‘lishi kerak, hech bo‘lmaganda boshlang‘ich va umumiy ta’lim davlat tomonidan ta’minlanishi lozim. Boshlang‘ich ta’lim majburiy bo‘lishi, texnika va kasb-hunar ta’limi hamma uchun ochiq bo‘lishi, oliy ta’lim esa har kimning imkoniyatidan kelib chiqqan holda hamma uchun birdek ochiq bo‘lishi kerak. Ta’lim inson shaxsini har tomonlama rivojlantirishga, inson huquqlari va asosiy erkinliklariga hurmatni oshirishga qaratilgan bo‘lishi kerak. Ta’lim barcha xalqlar, irqiy va diniy guruhlar o‘rtasida o‘zaro tushunish, bag‘rikenglik va do‘stlikni rivojlantirishi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikparvarlik faoliyatiga hissa qo‘shishi kerak. Ota-onalar yosh bolalari uchun ta’lim turini tanlashda ustuvorlik huquqiga egadir”, deya qayd etilgan.Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi qabul qilinganidan buyon inson huquqlari bo‘yicha ta’lim olish uchun juda ko‘p islohotlar amalga oshirildi va ular hozir ham davom etmoqda. Inson huquqlari bo‘yicha ta’limni amalga oshirishning ko‘plab usullari mavjud, chunki har bir inson inson huquqlari bo‘yicha har xil nuqtai nazarga ega, chunki odamlar dunyoga turlicha qarashadi, o‘qituvchilar turli vaziyatlarda ishlaydi, turli tashkilotlar va jamoat institutlari har xil manfaatlarga ega. Bu sohada mavjud tamoyillar bir xil bo‘lsa-da, amaliyotlar o‘zaro farq qilishi mumkin. Ushbu sohaga oid o‘qitish usullari va faoliyatining xilma-xilligi haqida tasavvurga ega bo‘lish uchun alohida shaxslar va jamiyat institutlarining roli va manfaatlariga e’tibor qaratish kifoya. Ta’kidlash joizki, Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi barcha umuminsoniy qadriyatlarni o‘zida aks ettirgan eng muhim xalqaro hujjatdir. Ayniqsa, deklaratsiyani ishlab chiqishda turli falsafiy, mafkuraviy va diniy qarashlar vakillari ishtirok etgani diqqatga sazovordir. Deklaratsiyaning har bir moddasi qizg‘in muhokama qilingan. Uning loyihasi mas’ul ishchi guruhning 85 ta yig‘ilishida takomillashtirilib, natijada ikki yil ichida hujjat matni oxiriga yetkazilgan.Hujjatning universalligi shundaki, u qabul qilingan kundan boshlab dunyoda eng ko‘p tarjima qilingan hujjatga aylanib, 500 dan ortiq tilga o‘girilgan.

Ushbu hujjat ko‘plab yosh mustaqil davlatlarning konstitutsiyalari uchun qo‘llanma bo‘lib xizmat qildi. U Ginnesning rekordlar kitobiga 500 dan ortiq til va lahjalarga tarjima qilingan hujjat sifatida kiritilgan, bu uning universal tabiati va tarqalish kengligidan dalolat beradi.

Deklaratsiya har bir insonning qadr-qimmatini tenglik asosida ifodalaydi. Ishtirokchi davlatlarning ushbu deklaratsiya va uning tamoyillarini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha olgan majburiyatlari millionlab odamlarning qadr-qimmatini himoya qildi va adolatli dunyoga asos soldi. Deklaratsiya vaqt sinovidan o‘tib borgani sari, uning abadiy qadriyatlari – tenglik, adolat va inson qadr-qimmati o‘zgarmas hamda universal ekani o‘z tasdig‘ini topdi.

Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligini e’lon qilganidan keyin a’zo bo‘lgan birinchi xalqaro hujjat hisoblanadi. Bu esa davlatimiz o‘z siyosatida inson huquqlari g‘oyalari va qadriyatlariga sodiq ekanini anglatadi. Deklaratsiya majburiy xarakterga ega bo‘lmagan hujjat sanalsa-da, u BMTga a’zo mamlakatlar o‘z konstitutsiyalarini ishlab chiqishda teng bo‘lishni boshlagan standartlarga aylandi. Deklaratsiya keyinchalik O‘zbekiston Respublikasi tomonidan inson huquqlari bo‘yicha 80 dan ortiq hujjat imzolanishiga asos bo‘ldi.

Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi Inson huquqlari to‘g‘risidagi xalqaro Billning asosiy tarkibiy qismlaridan biridir. “Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar to‘g‘risida”gi xalqaro pakt hamda “Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risida”gi xalqaro pakt va uning ikkita Fakultativ protokoli Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi bilan birgalikda Inson huquqlari to‘g‘risidagi xalqaro Billni tashkil etadi.

Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi qabul qilingan va e’lon qilingan 1948 yildan 1976 yilgacha, ya’ni Inson huquqlari bo‘yicha xalqaro paktlar kuchga kirgunga qadar, deklaratsiya “Inson huquqlari to‘g‘risida”gi xalqaro Billning to‘liq to‘ldirilgan yagona qismi bo‘lgan. Deklaratsiya ham, keyinchalik paktlar ham dunyoning barcha burchaklaridagi odamlar hamda ularning hukumatlari ongi va harakatlariga chuqur ta’sir ko‘rsatdi[1].

1968 yilda Tehron shahrida Inson huquqlari bo‘yicha xalqaro konferensiya o‘tkazildi va unda Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi qabul qilinganidan keyin yigirma yil davomida amalga oshirilgan ishlar ko‘rib chiqilib, istiqbolga mo‘ljallangan dastur belgilab olindi.

1993 yildagi Inson huquqlari bo‘yicha umumjahon konferensiyasida inson huquqlari bo‘yicha ta’lim “xalqlar o‘rtasida barqaror va uyg‘un munosabatlarni taraqqiy ettirish va ta’minlash, o‘zaro tushunish, bag‘rikenglik va tinchlikni rivojlantirish uchun muhim” ekanligi e’lon qilindi. 1994 yilda BMT Bosh Assambleya 1995 yildan 2004 yilgacha bo‘lgan davrni Inson huquqlari bo‘yicha ta’limning o‘n yilligi deb e’lon qildi va BMTga a’zo barcha davlatlarni “inson huquqlarining umumbashariy madaniyatini yaratish maqsadida o‘qitish, tarqatish va axborotni rivojlantirish”ga chaqirdi. Natijada hukumatlar xalq ta’limi dasturlari orqali inson huquqlari bo‘yicha ta’limni rivojlantirishga qaratilgan salmoqli sa’y-harakatlarni amalga oshirdi. Hukumatlar xalqaro munosabatlarga, qonun ustuvorligini  ta’minlashga va jamiyatning umumiy faoliyatiga katta ahamiyat berganligi sababli inson huquqlarini ta’minlashga tinchlik, demokratiya va ijtimoiy taraqqiyotni ta’minlash vositasi sifatida qarashadi[2].

Inson huquqlari bo‘yicha ta’lim o‘quvchi va talabalar auditoriyasiga yo‘naltirilgan bo‘lib, ularga tanqidiy fikrlash uchun zarur bo‘lgan bilim va ko‘nikmalarni beradi. Bu esa odamlarga o‘z huquqlarini bilish va ularni samarali qondirishni talab qilish imkonini taqdim etadi, huquqlarni himoya qilish va amalga oshirish uchun mas’ul bo‘lgan hokimiyat organlariga va boshqa shaxslarga ushbu majburiyatlarni bajarish qanchalik muhimligini tushunishga yordam beradi. Jamiyat hayotiga ta’sir etuvchi barcha – siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy va ekologik qarorlarni qabul qilish jarayonlarida odamlarning har tomonlama ishtirokini ta’minlash, huquqbuzarlik, zo‘ravonlik va nizolarning oldini olish muhim ahamiyatga ega.2030 yilgacha Barqaror rivojlanish maqsadlari kun tartibi zamonaviy dunyo uchun umid chirog‘iga aylandi va uni amalga oshirishda inson huquqlari bo‘yicha ta’lim muhim o‘rin tutadi. Bu ham ushbu kun tartibidagi 4-maqsadning alohida tarkibiy qismi, ham boshqa barcha Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishning asosiy omili bo‘lib, u inson huquqlari jamiyat tomonidan hurmat qilinishini ta’minlashga, shuningdek, hech kim ortda qolmasligi tamoyiliga asoslangan.Rasmiy va norasmiy ravishda inson huquqlari bo‘yicha ta’lim dasturlarini qayta faollashtirish maqsadida Birlashgan Millatlar Tashkilotiga a’zo davlatlar Inson huquqlari sohasida ta’lim bo‘yicha umumjahon dasturining uchinchi bosqichini (2015 – 2019) boshladilar. O‘tgan yillarda erishilgan yutuqlarni mustahkamlashdan tashqari, ushbu yangi bosqich adolatni ta’minlash, diskriminatsiyaga yo‘l qo‘ymaslik, inson huquqlarini ta’minlashda erkin, mustaqil va plyuralistik ommaviy axborot vositalarining muhim rolini e’tirof etish uchun ommaviy axborot vositalari xodimlarini inson huquqlari bo‘yicha o‘qitishga qaratilgan.Inson huquqlari bo‘yicha ta’limni inson huquqlarining umumbashariy madaniyatini yaratish uchun olib boriladigan o‘qitish va axborot faoliyati majmui sifatida e’tirof etish mumkin. Inson huquqlari bo‘yicha samarali ta’lim nafaqat inson huquqlari va ularni himoya qilish mexanizmlari haqida bilim beradi, balki inson huquqlarini ilgari surish, ularni himoya qilish va kundalik hayotda ularga rioya etish uchun zarur bo‘lgan ko‘nikma va odatlarni rivojlantiradi. Shunday qilib, inson huquqlari bo‘yicha ta’lim jamiyatning barcha a’zolarining xulq-atvorini shakllantirishga va inson huquqlarini himoya qilishga qaratilgan chora-tadbirlarni qabul qilishga yordam beradi.Inson huquqlari bo‘yicha ta’lim faoliyati inson huquqlarining o‘zaro bog‘liqligi, ajralmasligi va universalligini tasdiqlovchi hurmat, tenglik va adolat kabi asosiy inson huquqlari qadriyatlarini rivojlantirishi kerak.Shu bilan birga, ushbu ta’lim faoliyati amaliy, ya’ni ishtirokchi davlatlar talabalariga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak. Bu orqali inson huquqlari va o‘quvchilarning haqiqiy hayotiy tajribalari o‘rtasidagi bog‘liqlik ta’minlanadi. Bunday tadbirlar o‘quvchilarda inson huquqlari bo‘yicha o‘z ehtiyojlarini aniqlash, ularni qondirish bo‘yicha aniq choralar ko‘rish va inson huquqlari standartlariga muvofiq muammolarga yechim topish qobiliyatini rivojlantiradi.Bundan tashqari, inson huquqlari bo‘yicha ta’lim inson huquqlarini hurmat qilish, himoya qilish va bajarishga mas’ul bo‘lgan shaxslarning salohiyatini rivojlantirishga yordam beradi. Ham mazmun, ham o‘qitish usullari inson huquqlari qadriyatlarini aks ettirishi, faol ishtirokni rag‘batlantirishi va tazyiqlardan xoli o‘quv muhitini targ‘ib qilishi kerak[3].Bosh Assambleyaning 2011 yil 19 dekabrdagi 66/137-rezolyusiyasi[4]  bilan qabul qilingan Birlashgan Millatlar Tashkilotining “Inson huquqlari bo‘yicha ta’lim va ta’limga tayyorlov to‘g‘risida”gi deklaratsiyasiga asosan, inson huquqlari bo‘yicha ta’lim va o‘qitish inson huquqlari hamda asosiy erkinliklariga umumbashariy hurmat, ularga rioya etilishini rag‘batlantirishga qaratilgan kasbiy, axborot va o‘quv faoliyatining barcha turlarini o‘z ichiga oladi, shu bilan birga, inson huquqlari buzilishining oldini olishga hissa qo‘shadi. Inson huquqlarining umumbashariy madaniyatini yaratish va targ‘ib qilishga hissa qo‘shish uchun mas’ul shaxslarda tegishli bilim, ko‘nikma va munosabatlarni rivojlantirish hamda ularning qobiliyatlari va xulq-atvorini takomillashtirish zaruratini paydo qiladi. Barcha darajadagi xalqaro hamkorlik inson huquqlari bo‘yicha ta’lim va o‘qitishni, shu jumladan, sohani mahalliy darajada ham ta’minlash bo‘yicha sa’y-harakatlarni qo‘llab-quvvatlashi va kuchaytirishi kerak. Shu bilan birga, xalqaro, mintaqaviy, milliy darajadagi qo‘shimcha muvofiqlashtirilgan sa’y-harakatlar inson huquqlari bo‘yicha ta’lim va kadrlar tayyorlashni yanada samarali amalga oshirishga yordam berishi mumkin.O‘zbekistonda inson huquqlarini ta’minlash, himoya qilish va ularga rioya etish masalalari davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. 2017 – 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi, 2022 – 2026 yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi doirasida shaxsiy, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlarni ta’minlash sohasida maqsadli chora-tadbirlar amalga oshirildi va bu jarayon izchil davom ettirilmoqda.Mamlakatimizda inson huquq va erkinliklarini ta’minlash masalasi xalqimiz uchun farovon va munosib turmush sharoiti yaratishga qaratilgan demokratik islohotlarning bosh mezoniga aylanmoqda.Inson huquqlari bo‘yicha xalqaro standartlar milliy qonunchilik va huquqni qo‘llash amaliyotiga tizimli va bosqichma-bosqich joriy etilmoqda. Ayni paytda O‘zbekiston tomonidan ratifikatsiya qilingan inson huquq va erkinliklari sohasidagi 80 dan ortiq xalqaro hujjatlarning normalari milliy qonunchilikda o‘z aksini topgan.Amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar insonlarning hayoti, dunyoqarashi, turmush tarzini o‘zgartirmoqda. Jamiyatda “Yangi O‘zbekistonni birgalikda quramiz” degan ezgu maqsad shakllandi, “Jamiyat – islohotlar tashabbuskori” deb nomlangan yangi g‘oya kundan-kunga kundalik faoliyatimizga kirib bormoqda.

Davlatimiz rahbari Sh.M.Mirziyoev BMT Bosh Assambleyasining 76-sessiyasidagi ma’ruzasida ta’kidlaganidek, “Inson huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash hamda himoya qilish demokratik islohotlarimizning asosini tashkil etmoqda.

So‘z va ommaviy axborot vositalari, din va vijdon erkinligini, gender tenglikni, millatlararo totuvlikni ta’minlash borasida qat’iy qadamlar tashlanmoqda.

O‘zbekiston o‘z tarixida birinchi marta Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson huquqlari bo‘yicha Kengashiga a’zo etib saylandi.

Biz boshlagan islohotlar yo‘limizni izchil davom ettirish maqsadida Yangi O‘zbekiston strategiyasini ishlab chiqdik.

Ushbu Strategiyaning bosh g‘oyasi fuqarolik jamiyati institutlari rolini kuchaytirish, inson huquqlarini himoya qilish, kambag‘allikni kamaytirish, har bir kishini kafolatli daromad manbai bilan ta’minlash hamda barqaror ekologik rivojlanishga erishishdan iboratdir”[5].

Inson huquqlari sohasidagi ta’limni rivojlantirishning muhim yo‘nalishlaridan biri, shubhasiz, bu sohadagi oliy ta’limdir. Shu o‘rinda, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Jinoyatchilikning oldini olish va huquqbuzarlar bilan muomala qilish bo‘yicha sakkizinchi kongressida (Gavana, Kuba, 1990 yil 27 avgust – 7 sentyabr) qabul qilingan “Yuristlar faoliyatining asosiy tamoyillari”ni[6] alohida ta’kidlab o‘tish lozim. Ushbu hujjatda “yuristlar o‘z mijozlarining huquqlarini va adolat tamoyillarini himoya qilish orqali milliy va xalqaro huquq tomonidan e’tirof etilgan inson huquqlari va asosiy erkinliklarini himoya qilishga hissa qo‘shishi, barcha hollarda mustaqil va vijdonan qonun hujjatlariga hamda tan olingan yuristlar kasbiy etikasi standartlariga muvofiq harakat qilishi shart” ekanligi ta’kidlangan. Toshkent davlat yuridik universiteti ham mazkur qoidalar va boshqa xalqaro standartlarga javob beradigan huquqshunoslarni tayyorlashni maqsad qilgan.So‘nggi yillarda mamlakatimizda huquqiy ta’lim tizimini takomillashtirish, o‘quv-pedagogik jarayonga innovatsion, ilg‘or va xalqaro ta’lim standartlarini joriy etish, kadrlar salohiyatini oshirish va rag‘batlantirish bo‘yicha qator aniq chora-tadbirlar amalga oshirildi. Professor-o‘qituvchilarning mehnati, shuningdek, ta’lim muassasalarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash yuzasidan qator islohotlar yuz berdi. O‘zbekiston xalqaro huquq sub’ekti sifatida o‘z taraqqiyotining yangi bosqichiga ko‘tarilib, xalqaro norma ijodkorligining faol ishtirokchisi, yangi xalqaro shartnomalar tashabbuskori sifatida maydonga chiqmoqda.O‘zbekiston BMTning Inson huquqlari bo‘yicha ta’lim sohasidagi umumjahon dasturida faol ishtirok etmoqda. Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish konsepsiyasi hamda BMTning “Inson huquqlari sohasida ta’lim va ta’limga tayyorlov to‘g‘risida”gi deklaratsiyasi qoidalarini amalga oshirish bo‘yicha Milliy harakatlar dasturini amalga oshirish yuzasidan keng ko‘lamli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Davlat organlari, fuqarolik jamiyati institutlari, ommaviy axborot vositalari, ta’lim muassasalari aholi o‘rtasida umuminsoniy qadriyatlarni, inson huquqlariga hurmat va ularga rioya qilish tamoyillarini keng targ‘ib etish, fuqarolarning huquqiy axborotdan foydalanishini ta’minlashga keng jalb etilmoqda.“Huquqshunoslik” mutaxassisligi bo‘yicha yuridik kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash bo‘yicha yagona tayanch oliy ta’lim va ilmiy-metodik muassasa bo‘lgan Toshkent davlat yuridik universiteti uchun mazkur tadbir g‘oyat ahamiyatli va ayni paytda maqsadli hisoblanadi[7]. Universitetimizning ko‘lami kengayib bormoqda va biz har safar o‘zimizga yanada yuqori marra qo‘ymoqdamiz.Toshkent davlat yuridik universiteti qoshida Nagoya universiteti (Yaponiya) bilan hamkorlikda tashkil etilgan Yapon huquqshunoslik ilmiy-tadqiqot markazi mavjud bo‘lib, u yapon tili va huquqini biladigan malakali yuridik kadrlar tayyorlash, akademik almashinuv va qo‘shma ilmiy-huquqiy tadqiqotlar olib borishga yordam beradi.Shuningdek, Regensburg universiteti (Germaniya Federativ Respublikasi) bilan tuzilgan shartnoma asosida 2020 yilda universitet qoshida nemis tili va huquqini biladigan yuqori malakali yuridik kadrlar tayyorlashga qaratilgan Germaniya huquqi va qiyosiy huquqshunoslik markazi ochildi. Buyuk Britaniya (Glazgo universiteti) va Xitoy Xalq Respublikasi (Xitoy siyosatshunoslik va huquq universiteti) oliy o‘quv yurtlari bilan Toshkent davlat yuridik universiteti qoshida ingliz va xitoy huquqini o‘rganish markazlarini tashkil etish yuzasidan muzokaralar olib borilmoqda.Prezidentimiz qaroriga muvofiq universitet qoshida Xalqaro huquq va qiyosiy huquqshunoslik fakulteti tashkil etildi va unga quyidagi asosiy vazifalar yuklandi:· xalqaro xususiy huquqni, shu jumladan, xalqaro arbitraj huquqini chuqur o‘rganish, shuningdek, milliy va Yaponiya, Germaniya qonunchiligi hamda rivojlangan xorijiy davlatlarning huquq tizimlarini qiyosiy o‘rganish asosida yuqori malakali yuridik kadrlar tayyorlash;· Yaponiya, Germaniya va boshqa rivojlangan xorijiy davlatlarning huquq va huquqiy tizimlarini qiyosiy o‘rganish natijalarini hisobga olgan holda xalqaro huquq normalarini amalga oshirish va milliy qonunchilikni takomillashtirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish;· talabalarning xorijiy huquq va milliy huquq tizimlarini qiyosiy o‘rganishini ta’minlash maqsadida amaliyot o‘tashlarini, professor-o‘qituvchilar va talabalarning xorijiy davlatlarning yetakchi oliy ta’lim muassasalari bilan tajriba almashinuvini tizimli asosda tashkil etish;·  konstitutsiyaviy, fuqarolik, ma’muriy, jinoiy, jinoyat-protsessual va huquqning boshqa sohalari bo‘yicha normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarini ishlab chiqishda ishtirok etish. Fakultet negizida xorijiy ta’lim muassasalari va xalqaro tashkilotlar bilan inson huquqlari sohasida qo‘shma ilmiy, ta’limiy va boshqa loyihalarni tashkil etish uchun platforma yaratilmoqda. Mazkur fakultet tarkibida “Xalqaro huquq va inson huquqlari” kafedrasi mavjud bo‘lib, unda boshqa maxsus modul fanlari qatori barcha fakultetlar talabalari uchun “Inson huquqlari” va mazkur fakultet talabalari uchun “Xalqaro inson huquqlari huquqi” fanlari o‘qitilmoqda. Fakultetdagi o‘quv jarayoniga Yevropa, AQSh, Yaponiya, Janubiy Koreya va boshqa xorijiy oliy ta’lim muassasalarining professor-o‘qituvchilari faol jalb etilgan.Toshkent davlat yuridik universiteti Yevropa kredit tizimi tatbiq etilgan yetakchi universitet bo‘lib, bunda talabalarga  fanlarni tanlash imkoniyati yaratilgan. Shu bilan birga, o‘quv jarayonining ilm-fan va huquqni qo‘llash amaliyoti bilan uzviy bog‘liqligini ta’minlash borasida ham ishlar amalga oshirilmoqda.Farmonga muvofiq, universitetning bakalavriat bosqichiga yangi ta’lim yo‘nalishlari, magistratura mutaxassisliklarining malaka talablari, o‘quv rejalari va dasturlarini ishlab chiqish va ularni o‘quv jarayoniga joriy etish, shuningdek, mavjud magistratura mutaxassisliklarini qayta ko‘rib chiqish, yangi avlod yuridik kadrlarini tayyorlashning zamonaviy talablarini hisobga olish masalalari ham aks ettirilgan. Jumladan, magistratura bosiqichida “Xalqaro huquq va inson huquqlari” kafedrasi tomonidan “Migratsiya huquqi”, “Inson huquqlari”, “Jurnalistika” kabi fanlar ham o‘qitiladi.Shu tariqa, O‘zbekiston Respublikasida inson huquqlari sohasidagi ta’limga alohida e’tibor qaratilayotganini ta’kidlab o‘tish joiz. Inson huquqlari odamlarga o‘z huquqlari to‘g‘risida ma’lumot berilganda, kishilar undan foydalanishni bilgan taqdirdagina ta’minlanishi mumkinligini ta’kidlash lozim. Shuning uchun ham inson huquqlari bo‘yicha ta’lim xalqaro inson huquqlari standartlarini samarali amalga oshirish uchun muhim ahamiyatga ega. Bu esa inson huquqlari bo‘yicha ta’lim tizimini mustahkamlash va rivojlantirishni taqozo etadi. Maktab o‘quvchilari va yoshlar, shuningdek, o‘qituvchilar, amaldorlar bag‘rikenglik va boshqalarga hurmat qadriyatlarini targ‘ib qilish uchun o‘qitilishi kerak.   

“Demokratlashtirish va inson huquqlari” jurnalining

2022 yildagi 4-sonidan olindi

 

[1] Қаранг: Конференции / Права человека / https://www.un.org/ru/conferences/human-rights.

[2] Қаранг: Introducing human rights education // https://www.coe.int/ru/web/compass/introducing-human-rights-education.

[3] Қаранг: Инсон ҳуқуқлари соҳасидаги таълим бўйича умумжаҳон дастури. Учинчи босқич. – БМТ, ЮНЕСКО, 2017.

[4] Қаранг: Декларация Организации Объединенных Наций об образовании и подготовке в области прав человека / https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/declarations/hr_education.shtml.

[5] Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 76-сессиясидаги нутқи // https://president.uz/uz/lists/view/4632.

[6] Қаранг: Основные принципы, касающиеся роли юристов / https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/role_lawyers.shtml.

[7] Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикасида юридик таълим ва фанни тубдан такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги фармони // 29.04.2020 / https://lex.uz/docs/4802181.